Alegacións ao o Proxecto Normativo que regulará o Catálogo Galego de Árbores e Formacións Senlleiras

Á DIRECCIÓN XERAL DA CONSERVACIÓN DA NATUREZA

Xunta de Galicia, Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostíbel

Santiago de Compostela

Referencia: Apresentación de alegacións ao proxecto de Decreto que regulará o Catálogo galego de árbores e formacións senlleiras.

Manuela DÍAZ PÉREZ, veciña de Ferrol, con DNI Nº 32603259-T, con enderezo no nº 180 do lugar de Quiá-Serantes [15405], telefono 981327494, correo-e: menancaro@gmail.com, en representación propia e da Comunidade Menáncaro [http://menancaro.blogspot.com], organismo de participación cidadán integrado polas entidades: Asociación Cultural Os Picos do Sol, ADEGA - Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galiza, SGHN - Sociedade Galega de Historia Natural, Fundaçom Artábria e o Colectivo Veciñal de Menáncaro, ao amparo do disposto na lexislación vixente, e como mellor en dereito proceda, ante esa Dirección Xeral, comparece e DI:

Que mediante este escrito apresenta ALEGACIÓNS ao o Proxecto normativo que regulará o Catálogo Galego de Árbores e Formacións senlleiras, sometido a información e audiencia pública, mediante a Resolución do 11 de Xullo de 2006, desa Dirección Xeral [publicado no DOG nº 143 do 26 de Xullo de 2006].

Que o obxectivo das ALEGACIÓNS é a inclusión no ANEXO II do Proxecto, onde se relacionan as Formacións Senlleiras, da denominada Fraga de Menáncaro [ou Carvalleira de Menáncaro], situada na parroquia de Serantes do Concello de Ferrol.

Que estas alegacións veñen motivadas por considerar a zona, merecedora de normas protectoras específicas, dado o seu interese natural, didáctico, científico, cultural, paisaxístico e ecolóxico do conxunto do habitat natural e dalgunhas das árbores e espécimes da flora existentes na Fraga, xa que constitúe un patrimonio natural e cultural valioso, de interese público, e unha das escasísimas e reducidísimas mostras de bosque autóctono existentes no Concello de Ferrol, irrecuperábel no caso da súa destrución ou desaparición.

Que na actualidade, esta carvalleira está ameazada por mor da especulación urbanística, coa construcción dunha urbanización de chalets no lugar, paralizada na actualidade por unha resolución [informe previo á autorización] da Dirección Xeral de Urbanismo, do 7 de Febreiro de 2006, nº de saída 112 [Expediente: 101A – 05/041].

Que para apoiar as ALEGACIÓNS, achega en forma de ANEXOS a este escrito a seguinte documentación, catro anexos en soporte de papel, sendo un deles unha reportaxen fotográfica que se pode ampliar acedendo ao blog da Comunidade Menáncaro [ http://menancaro.blogspot.com ] e un quinto en soporte informático e forma de audiovisual que a continuación se relacionan:

ANEXO -I- Informe sobre a flora e vexetación da Fraga de Menáncaro, Serantes (Ferrol, A Coruña), do profesor e biologo Jaime Fagúndez, Biólogo n° colegiado 19028-X Outubro de 2005 .

ANEXO -II- Neste anexo apresenta o Informe da Sociedade Galega de Historia Natural sobre a Fraga de Menáncaro, acompañado das Alegacións ao “Plan de Sectorización de Menáncaro” que no seu día se apresentaron para rexeitar un plano urbanizador que puña en perigo a existencia do espazo natural.

ANEXO -III- Situación, accesos e propiedade.

ANEXO -IV- Reportaxen fotográfica da Fraga de Menáncaro, de varias persoas integrantes das entidades que conforman a Comunidade Menáncaro.

ANEXO -V- Filme realizado pola SGHN e ADEGA, onde se pode apreciar a imensidade e o valor da fraga no seu conxunto. Filme realizado pouco despois de saberse que a Fraga de Menáncaro estaba ameazada por unha posibél especulación urbanística.

ALEGACIÓNS

Primeira.- A Fraga de Menáncaro está situada no val do río Aneiros ou río da Sardiña, na parroquia de Serantes do concello de Ferrol, esta conforma un habitat natural de máis de 10 ha de superficie. A Fraga de Menáncaro é unha das poucas manchas de bosque autóctono que se conserva no concello, xunto coa Fraga de Monte Fontelo(A Graña), Fraga da Pega e da Casa do Monte(Leixa) e o Acivreiral das Forxas(Covas), espazos naturais que tamén se deberían conservar e protexer. Un dos feitos que fai de Menáncaro unha zona cunha carvalleira singular é a presencia de individuos centenarios de porte excepcional, base dun bosque maduro e de gran biodiversidade.

Segunda.- A Fraga é unha mostra de bosque potencial desenvolvido, prácticamente desaparecido noutras zonas de Ferrol. Un dos principais valores é a súa singularidade, dada a case ausencia de formacións de carvalleiras en Ferrol. O habitat natural de Menáncaro, a protexer, está formado por un bosque ripario que ocupa as marxes do río, unha zona da carvalleira que se imbrica coa aliseda riparia e zonas de prado húmido nas marxes do bosque ripario [Ver ANEXO -I- Informe sobre a flora e vexetación da Fraga de Menáncaro, do biólogo e profesor, Jaime Fagúndez].

Terceira.- Na Fraga de Menáncaro, há especies singulares e de grande valor, protexidas por normativas en vigor é únicas no contorno, destaca a presenza, no prado húmido, de Juncus foliosus, única localidade da provincia da Coruña. E "entre as especies de interese hai que destacar a presenza de Dryopteris guanchica, un felgo relicto do terciario con presenza en Galiza, Asturias, Algeciras, Sintra e Macaronesia. Está considerada como "vulnerable" no borrador do listado de flora ameazada da Xunta de Galicia [2]. Os narcisos Narcissus triandrus e N. bulbocodium están incluídos no listado sinalado como especies "de interese especial" e ambos están presentes na zona", segundo o mencionado profesor e bilólogo Jaime Fagúndez.

Polo exposto,

SOLICITA, que se dean por formuladas ALEGACIÓNS ao Proxecto de Decreto, polo que se regula o Catálogo Galego de Formacións e Árbores Senlleiras, que afectan ao ANEXO II do citado proxecto; admitindo, esa Dirección Xeral da Conservación da Natureza, as ALEGACIÓNS apresentadas e a súa documentación que se achega en catro anexos encuadernado todo nun único tomo, e resolvendo positivamente ao solicitado incluindo a Fraga de Menáncaro no Catálogo Galego de Árbores e Formacións Senlleiras.

Agardando esa resposta afirmativa, despidese de Vostedes atentamente cun saúdo, en Ferrol a 27 de Agosto de 2006.

Saúde !

Asinado.-

ANEXO -I- Informe sobre a flora e vexetación da Fraga de Menáncaro, Serantes (Ferrol, A Coruña)

A Fraga de Menáncaro está situada no val do río Aneiros ou río da Sardiña, na parroquia de Serantes do concello de Ferrol.

O uso humano da zona está dedicada á explotación forestal, vivenda e prados, nun contorno moi humanizado.

A fraga é unha mostra de bosque potencial desenvolvido prácticamente desaparecido noutras zonas próximas. No concello de Ferrol estas manchas redúcense á ladeira do monte da Graña e algunhas manchas en San Pedro de Leixa, Santa Cecilia e a de Menáncaro.

O valor principal da carvalleira é, a nivel local, a súa singularidade dada a ausencia de formacións de carvalleiras no concello salvo as mencionadas.

A unidade ecolóxica está formada por un bosque ripario que ocupa as marxes do río, unha zona da carvalleira que se imbrica coa aliseda riparia e zonas de prado húmido nas marxes do bosque ripario.

A carvalleira é a unidade climática da zona, representada pola asociación Blechno spicanti-Quercetum roboris, un bosque atlántico húmido dominado por Quercus robur. A vegetación riparia está formada pola aliseda da asociación Valeriano pyrenaicae-Alnetum glutinosae.

Na zona da carvalleira atópanse un bon número de pés de puercus robur de gran porte, entre os maiores do concello de Ferrol e os maiores como rodal desta especie. Outras especies arbóreas que acompañan son algúns castiñeiros (Castanea sativa), Frangula alnus, Laurus nobilis e Pyrus cordata.

No sotobosque da carvalleira hai un tapiz constante de silvas (Rubus ulmifolius), hiedra (Hedera hibernica) e madreselva (Lonicera peryclimenum subsp. hispanica), ademais de zonas dominadas polas herbáceas como Holcus mollis, Brachypodium pinnatum, Pseudoarrhenatherum longifolium e o felgo macho (Pteridium aquilinum). Outras especies que acompañan o conxunto son Linuria triarnitophora, Omphalodes nitida ou Veronica serpyllifolia.

A alíseda riparia está formada por unha liña contínua de ameneiros (Alnus glutinosa), con salgueiros (Salix atrocinerea), carvallos e algúns freixos (Fraxinus excelsior) ademais doutras especies como Sambucus nigra. O chan de sotobosque está formado por diversas herbáceas como Lysimachia nemorum, Valeriana dioica, Anemone nemorosa, e diferentes especies de felgos entre as que destaca Dryopteris guanchica, a especie de maior interese e única localidade de Ferrol [1].

O prado húmido está formado por un contínuo de herbáceas higrófitas de gran porte como Oenanthe croccata, Angelica sylvestris, Iris pséudoácorus, Carex pendula, etc. Aquí destacamos a presenza de Juncus foliosus, única localidade da provincia da Coruña.

Entre as especies de interese hai que destacar a presenza de Dryopteris guanchica, un felgo relicto do terciario con presenza en Galiza, Asturias, Algeciras, Sintra e Macaronesia. Está considerada como "vulnerable" no borrador do listado de flora ameazada da Xunta de Galicia [2]. Os narcisos Narcissus triandrus e N. bulbocodium están incluídos no listado sinalado como especies "de interese especial" e ambos están presentes na zona.

O hábitat de maior interese é a aliseda riparia, baixo o epígrafe 91E0, considerada de interese prioritario segundo a D.G. XI da Unión Europea [3]. As outras comunidades inclúense nos prados húmidos con Molinia (código 6410) e bosques galaico-lusitanos con Quercus robur e Q. pyrenaica (código 9230).

En conxunto atopamos unha zona de gran interese polo menos a nivel local polo que recomendamos a conservación integral da zona e a ordenación dos recursos.

Referencias:

[1] FAGÚNDEZ, .T. 2003. Novidades provinciales da flora do término municipal de Ferrol (A Coruña, NON da Península Ibérica). Botanica complutensis 27: 71-75

[2] Xunta de Galicia, Consellería de Medio Ambiente. 2005. Catálogo Galego de Especies Ameazadas. Proxecto de decreto. Accesible en:

http://www.xunta.é/conselle/cma/GL/CMA05e/CGEAgalego.pdf

[3] Anónimo 1996. Interpretation manual of European Union Habitats. Buropean comission DG XI.

Outubro de 2005

Informe realizado por:

Jaime Fagúndez Díaz

Biólogo n° colegiado 19028-X

Departamento de Bioloxía Vexetal, Área de Botánica

http://www3.unileon.es/dp/dbv/

Licenciado en Ciencias Biológicas pola Universidad de Santiago.

Profesor Asociado da Universidad de León.

Principais Líñas de investigación: taxonomía da familia Ericaceae, flora de Galiza, plantas invasoras.

Profesional autónomo en consultoría ambiental.

Profesor Asociado

Tfno. 987 442013.

Jaimefagundez@unileon.es

ANEXO -II- Neste anexo apresenta o Informe da Sociedade Galega de Historia Natural -SGHN- , sobre a Fraga de Menáncaro, acompañado. ...

ANEXO -II- Neste anexo apresenta o Informe da Sociedade Galega de Historia Natural -SGHN- , sobre a Fraga de Menáncaro, acompañado das Alegacións ao “Plan de Sectorización de Menáncaro” que no seu día se apresentaron para rexeitar un plano urbanizador que puña en perigo a existencia do espazo natural que agora intentamos conservar e protexer, entre outras accións, coa inclusión no Catálogo Galego de Formacións e Árbores Senlleiras.

Informe da Sociedade Galega de Historia Natural sobre a Fraga de Menáncaro.

DESCRICIÓN DO CONTORNO

A Fraga de Menáncaro é un dos cinco rodais con especies arbóreas autóctonas, non ripícolas, que quedan en Ferrolterra.

Dende hai anos, as asociacións ecoloxistas reivindican a conservación destes rodais, de dimensións medias de catro hectáreas, demandando figuras de protección para elas.

Rodais existentes.-

Monte Fontelo (A Graña): antigo souto, de arredor de oito hectáreas. Dende hai unha década, as castiñeiras foron afectadas pola “tinta”, causando unha gran mortandade entre elas. Os individuos mortos van sendo sustituídos paulatinamente por carballos, loureiros e cerquiños.

Fraga da Pega (Leixa): cunha extensión aproximada de catro hectáreas, está formada maioritariamente por individuos novos de carballos e cerquiños, con loureiros e estripeiros.

Acivreiral das Foxas-Covarradeiras (Covas): ocupa o oco dunha antiga canteira de ouro. Está continuamente ameazada, malia as advertencias de ADEGA- Trasancos, por talas e invasión de eucaliptus provintes das explotacións forestais circundantes deste monocultivo.

Carballeira do Pazo do Monte (Leixa): cunha extensión aproximada de tres hectáreas, está formada por individuos moi lonxevos. O solo está pastoreado e segado na súa maior parte, o que dá lugar a que se manteña como monocultivo de carballos.

Fraga de Menáncaro: unhas cinco hectáreas de bosque de aba de monte, na súa maior parte carballos, colindante cun ameneiral que bordea o Río Sardiña. Componse, por unha parte, de 45 exemplares de carballos centenarios, rodeados por unha masa de carballos de menor idade, na que foron talados antigos carballos de gran porte. Dende hai anos non se realiza poda dos pisos arbustivo e herbáceo, o que está deixando paso ao desenvolvemento da asociación vexetal orixinal.

Presentamos este inventario para salientar a importancia da Carballeira de Menáncaro, que, entre as demais, reúne as mellores condicións, por ser a mellor conservada en canto a porte, idade dos individuos, estrutura da asociación e a aparición do Dryopteris guanchica, felgo macaronésico caracterizado como vulnerable pola UICN.

As relativamente pequenas dimensións destes rodais non lles restan importancia, debido á escaseza de rodais de bosque autóctono en toda a franxa litoral galega, non quedando practicamente mostras do bosque orixinal (Bosques galaico-lusitanos con Quercus robur e Quercus pyrenaica). A presenza constante de Q. Pyrenaica neste tipo de bosques apórtalles singularidade. Hai que ter en conta que as asociacións arbóreas con Q. Pyrenaica son propias do piso montano, e con tendencia continental. A falta de estudos sobre estas asociacións débese á escaseza de rodais e, sobre todo, ás súas pequenas dimensións.

É obvio que as medidas a tomar deben ir a favor da recuperación destes bosques nas dimensións axeitadas (un mínimo de dez hectáreas), mantendo cando menos intactos os pequenos rodais existentes.

Da súa importancia é consciente, teoricamente, o Concello de Ferrol, motivo pola cal introduce estas masas de caducifolias no Catálogo de Bens Protexidos polo PXOM, así como, expresamente, o val do Río Sardiña, colindante coa Fraga de Menáncaro.

Impactos da actuación prevista sobre este medio.-

Practicamente toda a superficie da área de actuación urbanística está ocupada pola carballeira, e situada nunha ladeira cunha pendente media do 15 ao 20%, o que fará imposible a instalación da urbanización sen o aterrazamento da área e a eliminación da pendente, incluso as zonas axardinadas non se adaptarían ás pendentes regulamentarias.

Coa instalación da urbanización romperíase irreversiblemente a unidade paisaxística da Carballeira e o Val do Río Sardiña.

No Estudo de Impacto Ambiental recoñécense os impactos negativos sobre a flora, a fauna e a paisaxe, así como a repercusión negativa e permanente sobre o Río Sardiña.

No mesmo EIA recoñécese a existencia de dezasete especies encaixables nas categorías de protección (en perigo, vulnerables, raras e insuficientemente coñecidas), pero, ademais, omítese a existencia do Dryopteris guanchica (felgo relicto do Terciario), recoñecido como vulnerable pola UICN.

Recoñécese tamén a rareza do biotipo do bosque climácico (que abrangue practicamente a totalidade da superficie a urbanizar).

SGHN – DELEGACIÓN DE FERROL

Alegacións da SGHN ao “Plan de Sectorización de Menáncaro” - 19/08/2005.

ASUNTO: Alegacións ao “Plan de Sectorización de Menáncaro”.

Javier Porta Rivera con D.N.I. 32617431G, Delegado da Sociedade Galega de Historia Natural (SGHN) de Ferrol, co enderezo –para os efectos de notificación- no Apartado de Correos nº 356 de Ferrol, c.p.: 15405, formula alegacións ao Plan de Sectorización de Menáncaro no concello de Ferrol presentado por Bros Noroeste Empresa Inmobiliaria S.L., expoñendo o seguinte:

A propósito do estudo de impacto ambiental do Plano de Sectorización de Menáncaro, presentamos as seguintes consideracións:

A zona na que se proxecta a actuación está ocupada na súa práctica totalidade por unha carballeira de Quercus robur, case todos de considerábel tamaño, diámetro e idade (abundan os exemplares centenarios). Apréciase nesta poboación un patrón xenético de gran valor, cun estado de saúde óptima dos individuos, pois non presentan enfermidades por fungos nin debilitamento pola actual seca, factores estes que si están a afectar a meirande parte dos carballos na actualidade.

Na p. 42 do estudo de Impacto Ambiental afírmase que existen masas illadas de repoboación con piñeiro e eucalipto. Discrepamos desta afirmación xa que estas especies teñen tan pouca representación que a súa presenza pode considerarse insignificante.

Aínda que tradicionalmente viñéronse realizando aproveitamentos agropecuarios, o estado de abandono que se vén producindo nos últimos anos provocou o inicio da recuperación natural da vexetación propia das fragas apreciándose a aparición de especies de sotobosque: sanguiños, xestas, loureiros... indicio claro da posibilidade dunha rápida evolución cara ao nivel climácico da fraga.

A conservación desta carballeira resulta imprescindíbel tamén para outra formación vexetal de grande importancia que se desenvolve a carón dela: o bosque de ribeira do Río da Sardiña.

Os inventarios de fauna citados no estudo falan por si mesmos do alto valor ecolóxico do espazo afectado, constituíndo un poderoso argumento a prol da súa conservación.

No proxecto afírmase que se procurará o mantemento das zonas de interese paisaxístico e natural existentes. Este obxectivo non é compatíbel co plano de edificación proxectado.

Xustifícase a actuación como parte do proceso urbanizador do concello de Ferrol, non tendo en conta, pola contra, que neste proceso hai unha demanda da poboación para manter intactos os espazos verdes existentes.

A grande escaseza de bosque autóctono na costa galega e máis concretamente na zona que nos ocupa, integrada na área xeográfica de Ferrolterra, fai obrigatoria a protección dos escasos exemplos que aínda de conservan.

A súa protección leva consigo efectos positivos sobre o clima, valor paisaxístico, contrarresta os efectos da contaminación atmosférica e alberga unha fauna de aves, insectos, micromamíferos, etc., de efectos moi favorábeis para os cultivos agrícolas.

As características citadas fan inxustificábel a cualificación destas parcelas como Solo Rústico Apto para Urbanizar.

O valor ecolóxico da fraga de Menáncaro queda remarcado se atendemos aos datos que recollen Carlos Vales e outros autores en “Os bosques atlánticos europeos” de edicións Bahía, no que aparecen datos procedentes dos inventarios forestais nacionais de 1972-74 e 1986 dos que podemos tirar as seguintes conclusións:

Escasa superficie do bosque autóctono, que representa o 20% da superficie forestal actual e o 6’5% da superficie forestal potencial.

Deficiente estado de conservación do bosque autóctono existente, con predominio dos estados sucesionais pouco organizados ou regresivos: as existencias medias por Ha son inferiores a 60 metros cúbicos que é un nivel moi baixo; predominio de masas en fases xuvenís pouco estratificadas e organizadas; escasa fracción de cabida cuberta, as masas forestais con cabida cuberta maior de 70% non acadan o 10% do total, isto supón que as masas de bosque pechas en bo estado de conservación non superan as 20.000 Ha.

Importancia das formacións antrópicas recriadas e modeladas polo aproveitamento, como son os soutos de castiñeiros e as devesas de carballos. Así: os soutos conteñen o 60% das existencias totais de castiñeiro, as devesas de carballos albergan o 40% das existencias totais de carballos.

Regresión continua de masas de frondosas. Nos últimos 15 anos perdéronse preto de 50.000 Ha de superficie, aínda que esta perda foi compensada en parte polo aumento de superficie de masas de frondosas mesturadas con coníferas e eucaliptos.

Outros indicadores da regresión do bosque autóctono son o descenso da sección normal e o diámetro medio, o que indica a desaparición de masas vellas e valiosas dende o punto de vista ecolóxico.

Por todo o exposto solicita:

1.- Que se teña por formulado alegacións ao Plan de Sectorización de Menáncaro no concello de Ferrol e persoada a SGHN (Ferrol) como parte interesada no expediente de referencia interesando que se lle notifique por escrito cantas alegacións e resolucións se practiquen en diante, sen prexuízo da obtención de cantas copias precise da documentación que obre no expediente.

2.- Que polas razóns expostas se desestime a solicitude de autorización para levar a cabo o proxecto antes mencionado, se suspenda a tramitación do expediente e se arquive definitivamente.

Ferrol, a 19 de agosto de 2005

Asdo.: Javier Porta Rivera

ANEXO -III- Situación, accesos e propiedade.

A Fraga de Menáncaro está situada na parroquia de Serantes, no Concello de Ferrol, provincia da Coruña, estando o seu centro nas coordenadas 43º30'40" N - 8º14'12" W.

A Fraga está situada a 3Km en liña reta dirección noroeste desde a Praza do Concello, e a 4,5 km do centro da cidade por estrada, á que se chega por diferentes accesos, sendo as principais vías: a estrada Ferrol-Covas [CP-3603], a estrada de Mandiá-Pazos.

A zona comprende partes de diferentes lugares da parroquia como son: Feás, Quiá, Menáncaro, Roza, Queira, Aguillón, ... cuxa propiedade é privada.

A Fraga está dividida en numerosas parcelas, mais a parcela máis grande, con case 5 ha é propiedade só de dúas persoas ao 50%, estas son: Juan Roca Gallego NIF 32548729-A e Juan Fernández García NIF 32543650-F. Algunhas outras persoas propietarias son: Teresa Leirachá López NIF 32576115-V; Ramón Regueiro santiago NIF 32591787-M; Pilar Veiga Losada NIF 32477480-P; Fernando Montero Montero NIF 32541704-Q.

Para máis información ver libro de poligonos do Catastro de Rústica da provincia da Coruña, municipio Ferrol 037, polígono 14, páxinas do 240 á 247.

[Ver imaxens do Google Earth e do Sixpac que se achegan].

Localización da Fraga de Menáncaro, segundo Googfle Earth

Fraga de Menáncaro

Fraga de Menáncaro, delimitado de xeito aproximado, o espazo natural a protexer

División en parcelas, segundo o SixPac

División en recintos, segundo o SixPac

ANEXO -IV- Reportaxen fotográfica da Fraga de Menáncaro, de varias persoas integrantes das entidades que conforman a Comunidade Menáncaro.

Reportaxen fotográfica da Fraga de Menáncaro, de varias persoas integrantes das entidades que conforman a Comunidade Menáncaro [Reportaxen fotográfica que se pode ampliar acedendo ao blog da Comunidade http://menancaro.blogspot.com ].

ANEXO -V- Filme realizado pola SGHN e ADEGA, onde se pode apreciar a imensidade e o valor da fraga no seu conxunto. Filme realizado pouco despois ..

Filme realizado pola SGHN e ADEGA, onde se pode apreciar a imensidade e o valor da fraga no seu conxunto. Filme realizado pouco despois de saberse que a Fraga de Menáncaro estaba ameazada por unha posibél especulación urbanística.

En formato mpg, cunha duración 6 minutos 43 segundos.
Editado por SGHN e ADEGA, Novembro 2005
Feito por Yosy (c)

DISCO CDR. ...